Door Robert Neff
eerder gepubliceerd: De Korea Times
Uitgelichte foto: Mrs Emberley en haar tuin in Seoul, circa 1900.
Aan het eind van de 19e en het begin van de 20e eeuw stonden de beschrijvingen van Seoul vol met klachten over straten vol ossen, pony's en mensen die allemaal probeerden te voorkomen dat ze in de open riolen vielen of in de uitwerpselen van mens en dier stapten, en over de vieze stank die in de met rook gevulde lucht leek te hangen. Hoewel er misschien een kern van waarheid in deze beschrijvingen zat, waren er ook zeer positieve beschrijvingen door objectievere waarnemers - zij die bereid waren hun ogen (en neus) te openen voor de positieve dingen:
"Je zou [Korea] bijna het Land van Lelies kunnen noemen.
Ware het niet dat andere bloemenfamilies, viooltjes, eglantine, witte en rode rozen, seringen en rododendrons even productief zijn, terwijl in de boomgaarden perzik- en perenbloesems het land vullen met glorie en schoonheid. In de eindeloze processie van de seizoenen zijn er prachtige bloesems van sneeuwval tot sneeuwval. Heuvels en valleien worden een bonte kleurenpracht van azalea's die in allerlei tinten bloeien, van sneeuwwit tot diep oranje. Een botanicus nam in één middag een boeket van zevenenveertig bloemsoorten mee naar huis in de heuvels rond Seoel; een ander in de buurt van [Jemulpo - het moderne Incheon] overtrof dit aantal op één dag met een dozijn."
Vreugde in de tuingeur.
Terwijl anderen klaagden over de "vieze geuren" van Seoul en zijn riolen, vond de schrijver vreugde in de geur van de lente: "Niet alle bloemen zijn overvloedig met zoete geuren, maar genoeg van hen dragen aroma in hun kelken om de bries die van de bergtoppen waait heerlijk te maken voor de zintuigen. Vooral in de lente komen de winden vaak vol met parfum om te verfrissen en te verrukken. In de herfst maakt geur plaats voor kleur en de meer winterharde bloemen. De aster en guldenroede tooien de heuvels in scharlakenrood, goud, paars en gevarieerde tinten."
Een van de leuke dingen van het wonen in Seoul is de toewijding van het stadsbestuur om overal in de stad bloementuinen aan te leggen. Bloemen bloeien langs de fietspaden in het voorjaar van 2019. Collectie Robert Neff
Lillias Underwood - die halverwege de jaren 1880 in Korea aankwam en een tijdlang de westerse arts van de Koreaanse koningin was - was niet verlegen in haar schrijven en beschreef haar goede en slechte indrukken van Korea. Ze schreef: "Korea is prachtig ... het land zwelgt in bloesempracht in mei en juni ... [en] de hele omgeving van Seoel is zoet met de voortreffelijke fruitbloesems, perziken, abrikozen, pruimen, kersen en peren." Ze voegde er nog aan toe: "De heuvels blozen helemaal van de rododendrons en langs de wegen en hekken bloeit een lieve kleine eglantine met het sierlijkste parfum." Een van haar favoriete bloemen was de "maagdelijke witte kamperfoelie" die in de lente op de hellingen van Namhansan groeide.
Lelietjes-van-dalen verkopen.
Blijkbaar realiseerden enkele jonge Koreaanse ondernemers zich dat er geld te verdienen viel met de waardering van buitenlanders voor wilde bloemen. In 1899 schreef de Korean Repository (een Engelstalig tijdschrift gepubliceerd in Seoul):
"Jongens met lelietjes-van-dalen te koop bezoeken huizen van buitenlanders. Er is gesuggereerd dat buitenlanders deze jongens zouden moeten ontmoedigen door niet te kopen, omdat deze prachtige bloemen zelden of nooit groeien als ze verplant zijn."
Veel - zo niet de meeste - westerse inwoners van Seoul cultiveerden hun eigen tuinen. Groente- en fruittuinen waren natuurlijk essentieel omdat ze de buitenlandse gemeenschap voorzagen van het grootste deel van hun behoeften. In 1897 werd er bijna 500 kwart liter aardbeien geoogst uit de tuinen in Jemulpo. Generaal William McEntire Dye - de Amerikaanse adviseur voor het Koreaanse leger - had een enorme boomgaard in Seoel waar hij Bartlett-peren, appels, kersen en ander fruit kweekte.
Bloementuinen waren ook essentieel omdat ze visueel en geurig aansloten bij vieringen zoals bruiloften en doopfeesten en hielpen de harten van de nabestaanden te verlevendigen tijdens de maar al te vaak voorkomende begrafenissen aan het eind van de 19e eeuw.
Lillias beschreef haar tuin als:
"Het was bijna het hele jaar door prachtig. Allereerst waren er in het vroege voorjaar massa's gele forsythia, daarna viooltjes en enkele van de eerste fruitbloesems, daarna bloeiende amandelen en witte seringen, wisteria's, pluizige groenwitte sneeuwballen en twee grote struiken aan weerszijden van de voordeur met gele rozen die deden denken aan grootmoeders tuin in het lieve Amerika. In juni kwamen de rozen met de grootste haast om gezien te worden, en ach, daarna kon niemand meer aan iets anders denken. Er was een hele haag van damastrozen; ze werden elke dag met honderden tegelijk geknipt, elke schaal, pot en vaas in huis werd ermee volgepropt, ze werden naar alle buren gestuurd, maar toch bleven ze maar bloeien, nooit moe wordend, en de familie kon ze nooit bijhouden."
Natuurlijk waren er bij zo'n overvloed aan bloesems ook grote zwermen bijen. "Zo'n gezoem dat je jezelf nauwelijks kon horen denken."
Leuke geur in kleine Koreaanse tuinen.
De buitenlanders waren niet de enigen die tuinen aanlegden. Her en der in de correspondentie naar huis en in tijdschriften en krantenartikelen staan verwijzingen naar Koreanen die kleine tuinen aanlegden waar ze maar ruimte konden vinden. Soms kwamen deze Koreaanse tuiniers in aanvaring met bekrompen bureaucraten, zoals blijkt uit dit artikel dat in 1897 in de plaatselijke krant verscheen:
"Een ondernemende man met de naam Tai Duk-yep uit deze stad heeft een mooie tuin aangelegd op zijn terrein, waarin hij tuinbouwkundige vaardigheden en de kunst van het landschapsarchitectuur laat zien. Hij laat bezoekers toe in zijn tuin en vraagt hen een paar cent entree. Maar tot zijn verbazing beval de Assistant Chief van het politiebureau hem gisteren om te stoppen met zijn bedrijf omdat het schadelijk zou zijn voor de portemonnee van de mensen."
Tuingeur vraagt geld en werk.
Het cultiveren van tuinen was niet gemakkelijk. Het vergde veel werk en geld. Veel van de bloemen en struiken werden gekocht in de Verenigde Staten en Europa, maar dit was nogal riskant. Soms gingen de zaden onderweg verloren of werden ze gestolen - bij John Sill (de Amerikaanse minister in Korea) werd een doos met zaden gestolen, samen met wat sigaren, terwijl ze van Jemulpo naar Seoul werden vervoerd. Hij loofde een beloning van tien dollar uit (een vorstelijk bedrag), maar de sigarenrokende dief werd nooit aangehouden.
Als de zaden, bollen en zaailingen aankwamen, waren ze soms verrot of dood - zonde van de tijd en het geld. Een paar Japanse tuinbouwers realiseerden zich dat er geld te verdienen viel als ze zaden en planten snel - en met garantie - vanuit Seoul leverden. De concurrentie tussen deze tuinders was hevig en ze bestreden elkaar niet met een zwaard, maar met de lokale Engelstalige krant The Independent.
Op 15 december 1896 berichtte The Independent in zijn rubriek met lokale items:
"De Japanse tuinbouwer, de heer Takahashi, wil graag orders voor bloemen, mooie bomen en de aanleg van tuinen krijgen van buitenlanders in Seoul. Hij garandeert eersteklas werk." Hoewel het op zich geen advertentie was, provoceerde het wel zijn rivaal.
Vier maanden later plaatste K. Yamashita een advertentie in de krant waarin hij adverteerde met zijn selectie "mooie bomen, zowel bloemen- als fruitbomen" die geleverd zouden worden zodra de bestelling binnen was. Hij bood ook een garantie: "Als de bomen niet goed gedijen, worden ze kosteloos vervangen." Hij bood ook aan om mooie tuinen en bloembedden aan te leggen voor een lage prijs en noteerde als referentie dat hij de "aanlegger van tuinen voor de Franse Legatie en het Japanse Consulaat van deze stad" was.
Y. Takahashi nam wraak.
Twee weken later nam Y. Takahashi wraak en adverteerde niet alleen met "diverse soorten fantasiebomen, fruitbomen en struiken en bloemen worden geleverd na ontvangst van een bestelling," met gematigde prijzen, maar verklaarde ook dat hij een "deskundig landbouwer en tuinbouwer" was.
Een jaar later verhoogden beiden de inzet toen Yamashita zichzelf adverteerde als "de enige deskundige bloemist en landschapsarchitect in Seoul". Hij bood "25.000 fruit-, bloemen- en schaduwbomen geïmporteerd uit Japan" en de "meest complete collectie zeldzame en prachtige bomen in zijn tuinen".
Takahashi reageerde door zijn eigen indrukwekkende achtergrond in de tuinbouw aan te halen: "lid van de Japanse Tuinbouwvereniging en geassocieerd lid van de Keizerlijke Landbouwvereniging." Hij vervolgde: "Ik heb een aantal prachtige schaduwbomen, fruitbomen, struiken en bloeiende planten in mijn tuin voor mijn klanten. Ik zal ze voor je planten en garandeer dat ze je perfecte voldoening zullen geven."
Wat er van deze rivaliteit terecht is gekomen, is onduidelijk omdat de krant na 31 december 1898 niet meer regelmatig werd uitgegeven. Naar alle waarschijnlijkheid gingen ze nog vele jaren door met de strijd tegen elkaar en tegen nieuwe indringers - de rust van hun bestaan werd alleen onderbroken door hun concurrentie.
Mijn waardering gaat uit naar Diane Nars voor haar onschatbare hulp en het gebruik van haar beelden.
Robert Neff is auteur en medeauteur van verschillende boeken, waaronder, Brieven uit Joseon, Korea door westerse ogen en Korte ontmoetingen. Robert D. Neff is freelance schrijver en historisch onderzoeker, gespecialiseerd in de Koreaanse geschiedenis van de late 19e en vroege 20e eeuw. Matthew Fennell van Asia Society Korea sprak met hem over deze nieuwe uitgave. interview
Je kunt Robert volgen op facebook
